Artikel: Grensexternalisatie

Grensexternalisatie en de dubieuze deals van Fort Europa

In het artikel over Globale Apartheid hebben we al besproken hoe Europa wereldwijde ongelijkheid in stand houdt door de beweging van mensen wereldwijd te controleren via paspoortsystemen. De effectiviteit van paspoorten wordt versterkt door het verplaatsen van grenzen. Het is geen geheim dat westerse landen miljarden euro's en dollars uitgeven om migratiestromen van wat zij beschouwen als 'ongewenste migranten' - met name mensen uit het Globale Zuiden die kansen zoeken in het Globale Noorden - te beperken.

Voor landen binnen de Europese Unie betekent dit hoofdzakelijk het uitgeven van grote hoeveelheden (EU-belastingbetalers) geld om grensexternalisatiestactieken en -beleid te financieren. En wat zijn 'grensexternalisatiestactieken' en -beleid' precies?

In brede termen heeft grensexternalisatie betrekking op een reeks EU-afspraken die draaien om het verschuiven, uitbesteden en verkopen van controle over grenzen en migratie naar niet-EU-staten, private bedrijven en internationale organisaties die buiten het EU-territorium opereren, om te voorkomen dat mensen voet zetten op EU-grondgebied. Met andere woorden, via deze grensexternalisatiesdeals betaalt de EU staten om de vrijheid van verkeer tot in het Midden-Oosten en Sub-Sahara Afrika te stoppen. Grensexternalisatiesbeleid handhaaft kenmerkend de segregatie van de Globale Apartheid door migratie ver buiten het zicht en ver weg van de feitelijke fysieke grenzen van de EU-landen te stoppen en te controleren, terwijl het economisch voordeel oplevert voor het Globale Noorden.

Een manier waarop grenzen worden verplaatst, is door de taak uit te besteden aan private bedrijven. Vanaf de jaren 80 was het bijvoorbeeld niet langer mogelijk voor mensen om naar landen te reizen zonder eerst een specifiek document of visum te overleggen. Er werden contracten gesloten met vervoersbedrijven (zoals luchtvaart-, bus-, trein- en veerbootmaatschappijen), waarin stond dat als zij dit beleid niet zouden handhaven en een persoon zonder de juiste documenten zouden laten reizen, zij gesanctioneerd zouden worden, niet langer zo gemakkelijk diensten naar bestemmingslanden zouden kunnen verlenen en hun bedrijven zouden worden geschaad. Dit is zeer effectief voor de EU: vervoersbedrijven houden zich aan deze regels om financiële kosten of boetes voor hun activiteiten te vermijden.

Het meest opvallende voorbeeld van grensexternalisatie is de trend van de EU om dubieuze deals te sluiten met niet-EU-landen.

Wat zijn deze derde landen EU-deals en waarom zijn ze zo dubieus?

Aangezien het visumregime veilige en legale reismogelijkheden naar de EU voor mensen uit het Globale Zuiden blokkeert, hebben degenen die naar de EU willen reizen weinig andere keus dan via alternatieve routes te migreren. Door deals te sluiten met niet-EU-landen die zich in de buurt van de EU bevinden of waar drukke bewegingsroutes zijn, betaalt de EU in wezen voor die niet-EU-landen om mensen fysiek te verhinderen, gevaarlijk terug te duwen en zelfs met geweld vast te houden, zodat ze hun onregelmatige reizen naar de EU niet kunnen ondernemen of voltooien. Naast het betrekken van andere landen bij het gewelddadige beleid van de EU, vernietigt dit ook de vrijheid van verkeer binnen landen/regio's, zelfs wanneer die beweging niets te maken heeft met de EU.

Een voorbeeld is de deal van de EU uit 2017 met Libië, waarbij de EU de zogenaamde Libische kustwacht financierde om mensen die via de Middellandse Zee naar Europa komen te onderscheppen. Dit betekent dat ze de regel van non-refoulement omzeilen door boten terug te duwen voordat mensen de fysieke grens hebben bereikt. Ondanks de toenemende bewijzen dat mensen onderweg gemarteld en geslagen worden in detentiecentra en gevangenissen nadat ze zijn onderschept door de Libische kustwacht, en de bevinding van de VN dat er misdaden tegen de menselijkheid werden gepleegd, blijft de EU jaar na jaar geld naar Libië sturen. In 2023 betaalde de EU ook 100 miljoen euro aan Tunesië om te voorkomen dat Afrikaanse migranten naar de EU komen, ondanks duidelijke bewijzen van door de staat goedgekeurd racisme en geweld tegen migranten in Tunesië, waar meldingen waren gedaan van EU-gebonden migranten die naar de woestijn werden gedreven en geslagen, daar achtergelaten om te sterven.

Ondanks het prediken van mensenrechten en rechtvaardigheid negeert de EU vaak grove schendingen van de mensenrechten om deze deals te sluiten en negeert ze de gevolgen voor rechten en leven die ze veroorzaken. Neem het geval van Marokko: ondanks de wijdverbreide vervolging van LGBTQIA+ mensen en aanzienlijke bewijzen van onmenselijke omstandigheden waar migranten mee te maken hebben in detentiefaciliteiten, betaalde de EU (Spanje) in mei 2021 330 miljoen euro aan Marokko om 'onregelmatige migratie te bestrijden' en de grens te versterken, en zal naar verwachting nog eens 500 miljoen euro aan Marokko sturen tegen 2027. En laten we de beruchte EU-Turkije deal van 2016 niet vergeten, waarbij de EU een gigantisch bedrag van 6 miljard euro aan Turkije betaalde om het vuile werk te doen van het controleren van ongewenste migratie naar Griekenland. En nu versterkt het nieuwe migratie- en asielpact van de EU de afhankelijkheid van de EU van staten buiten haar grenzen voor het beheer van migratie, en gaat het verder in deals met Albanië, Libië, Tunesië en Turkije.

Naast deals met buurlanden breidt de EU de controle uit naar landen ver daarbuiten. Het EU-Trustfonds voor Afrika uit 2015 is hiervan een goed voorbeeld, waarbij talrijke Afrikaanse landen werden geïntegreerd in de externalisatie van de EU-grens door migratiecontrolevereisten te koppelen aan ontwikkelingshulp en deelname aan handelsakkoorden. Bovendien worden bewakingssystemen zoals EUROSUR, die oorspronkelijk in maritieme grenszones opereerden, nu ingezet in Afrikaanse landen om bewegingen te volgen - wat aantoont dat de EU zich wereldwijd in staten bemoeit om haar eigen grensregime af te dwingen.

Al deze deals en financieringen betekenen dat EU-troepen, wapens en geld verspreid zijn over Noord-Afrika, zoals je in de onderstaande kaart kunt zien:



En toch ontgaat de EU voortdurend de aansprakelijkheid voor de mensenrechtenschendingen en misdaden tegen de menselijkheid die voortkomen uit haar mondiale externalisatiebeleid. Het vaststellen van de aansprakelijkheid van de EU is uitermate moeilijk omdat de mensenrechtenschendingen zich buiten het EU-territorium voordoen - en dit is nog een belangrijke reden waarom externalisatiebeleid zo geliefd is bij de EU. Het is ongelooflijk moeilijk om de EU of lidstaten hiervoor verantwoordelijk te houden, en het is moeilijk om verantwoordelijkheid toe te wijzen wanneer veel verschillende partijen betrokken zijn. Externalisatie wordt daarom gezien als effectiever dan bijvoorbeeld versterking of deportatie, omdat de EU daarvoor verantwoordelijk kan worden gehouden. Externalisatiedeals zijn schimmige, schandelijke en in wezen in strijd met de mensenrechten die de EU beweert te vertegenwoordigen.

Ondanks de pogingen van de EU om juridische verantwoordelijkheid te vermijden, kunnen degenen die zoeken zien dat deze deals de EU tot architecten van mensenrechtenschendingen maken. De EU oefent effectieve controle uit buiten haar eigen territorium in landen waarmee zij deals sluiten, en is daarom medeverantwoordelijk voor de schade die zich binnen deze niet-EU-ruimtes voordoet. Door externalisatiebeleid te handhaven, grijpt de EU terug op gewelddadige structuren om haar eigen rijkdom te behouden en de wereldwijde ongelijkheid te verergeren op een manier die haar ten goede komt - terwijl ze tegelijkertijd de vrijheid van verkeer wereldwijd vernietigt en een systeem van globale apartheid in stand houdt. Het verschuift ook het verhaal van grensbeveiliging van de soevereine natiestaat en transformeert het in plaats daarvan tot een Europees probleem dat geworteld is in afschrikking en migranten als een bedreiging voor het idee van Europa zelf framt.

Meer lezen

- How Europe externalises migrant detention beyond its shores
- Expanding the Fortress
- EU Border Externalisation and Security Outsourcing: Exploring the Migration Industry in Libya
- A “European” Externalisation Strategy? A Transnational Perspective on Aid, Border Regimes, and the EU Trust Fund for Africa in Morocco

Op zoek naar manieren voor verzet tegen grensexternalisatie?
- Weiger plaats te nemen in of aan boord te gaan van een vliegtuig als je vermoedt dat er een deportatie plaatsvindt.
- Wees kritisch over termen zoals "smokkelnetwerken" en "het aanpakken van illegale migratie" – dit zijn vaak woorden die worden gebruikt om migratieroutes te criminaliseren en inmenging in de bewegingsvrijheid buiten de EU te rechtvaardigen.
- Stimuleer legale manieren van toegang – trouw met iemand voor papieren, help iemand aan een visum, of leid een grensbewaker af! Het verandert het systeem misschien niet, maar het is een vorm van verzet.